Կյանքը հին հռովմեական ճանապարհի վրա (Վահան Թոթովենց).

«Կյանքը հին հռովմեական ճանապարհի վրա» գրական գործունեությունը հեղինակի, Վահան Թոթովենցի, պատմաբանության մի հատվածն է։ Այս գործունեությունը թողարկվել է 1930 թվականին՝ վիպակի ձևով։ Վահան Թոթովենցը գրողական ուսուցում ստացել էր հայոց մշակույթի ու պատմության վրա, ինչպես նաև հեղինակի մասին այնպես։

Գրքում նա բացատրում է մարդկության, ընտանիքի, պատմության, մշակույթի ու հեղինակի առումով երկու ժամանակների միջև։ Միայն մի քանի նորակառական թարմացումներ են մեկնում այս երկու ժամանակները, մինչև այն պահը, երբ հուզականությունը դառնալու է վերջ։ Գրքում նախագծված միջավայր, այնպես էլ պատմություններ և կյանքի բացատրություններ, կապված մարդու կյանքի հիմքերով։ Այդ միջավայրում անցկացվում է պատմությունը մեկ ժամանակաշրջանից մյուսի։ Վահան Թոթովենցը գրել է այս գրքում իր հեղինակային վիճակներից հետո որոշ բաները, որոնց հետևանքով գրքի տեսակը շատ անհատություն ունի։ Գրքում նաև կան շատ սերը, որը վահանը հասել էր հուզական ճանապարհի վրա։ Այս գրքում վերադարձվում է կյանքի ունեցածը, որը կարող է մի քանի անգամ հանդիսանալ շատ տարբեր մարմնիկ բնություններով։

«Կյանքը հին հռովմեական ճանապարհի վրա» գրված է հայ գրող Վահան Թոթովենցին։ Գրքով նկարահանվում է հեղինակի առաջնային մասնակցությունը Մեզիրեում, որը սկսվում է մինչև հունվար 1918 թվականին, երբ Ռուսական կայսրությունն ավարտվեց։ Թոթովենցին գրում է մեր ժամանակից շատ տարեկան առաջ, բայց նրա գրությունը դեպի հայկական դրական անջատումները էր։ Այդ պատճառով, գրքում հասարակ են առաջնային հանրագիտարանական տեղերի, մարդկային փոքրիկ պատմությունների, ընդհանուր մշակույթի եւ բնական կյանքի գրականագիտական ակնարկների՝ ինչպես նաև այն մարդկային բարձրագոյնների պատմությունն է, որոնում կյանքը հին հռովմեական ճանապարհի վրա հաստատվեց։ Թոթովենցի գրավումը որպեսզի մեկնաբանություն տալիս է պահանջվող առաջադրանքների՝ անհատության, մարդկային մոտեցումների, ընտանիքի ու համայնքի բաղադրիչների հետ։ Գրքում նաև տեսականորեն ներկայացվում է այն դրական մշակույթի բոլոր հատկությունները, որոնք դրված են հայ ժողովրդի կյանքի մեջ եւ բացահայտում են դրական գործունեությունները։ Գրքի հիմնական միջոցառումը ամբողջությունն է հանրագիտարան ու մեկ պատմություն՝ հայ բնակելիների խնդիրների եւ իրենց հանրապետական սկզբունքների մասին։ Դրական բանաձևը անկախ է, բացահայտ